Iedereen kent wel de beelden in het nieuws over de ‘gekte’ rond de Japanse kersenbloesem, de Sakura. De bomen staan per stad maar een week in bloei. In januari op Okinawa (zuidoost) tot Saporro (noorden) eind april. Japanse bedrijven, scholen en overheidsinstellingen organiseren dan graag borrels, picknicks en andere evenementen onder de bloeiende bomen. De Sakura is nauw verbonden met de samoerai en de bushido cultuur. Het leven wordt hierin beschouwd als mooi en kort, een beetje zoals de kersenbloesem die explosief ontspringt en weer verdwijnt.

Het symbool van 2000 jaar schoonheid en vrede, werd begin 20ste eeuw gebruikt door de nieuwe leiders als symbool van nationale eenheid en moderniteit. De sierkers groeit uit tot de nationale kers. Deze ‘kersenideologie’ bereikt zijn climax als Japan in de Tweede Wereldoorlog aan de verliezende hand is en de generaals besluiten tot een laatste redmiddel: kamikaze-aanvallen. De toestellen van de kamikaze-piloten waren vaak beschilderd met een kersenbloesem. In afscheidsbrieven vergeleken ze zichzelf met kersenbloesems. Net als admiraal Takijiro Onishi, de bedenker van de kamikaze-tactiek en schrijver van het gedicht: Vandaag, in bloei. Morgen, verstrooid door de wind. Het leven is als een delicate bloem. Hoe kun je verwachten dat hij altijd blijft geuren? Om vervolgens in de jaren vijftig weer het symbool van wedergeboorte te worden.

Daarom heb ik het schilderij Amandelbloesem (1890) van Van Gogh gekozen. De amandelboom bloeit al vroeg in het voorjaar en is daarom een symbool voor nieuw leven. Hij heeft dit schilderij cadeau gegeven aan zijn broer en schoonzus na de geboorte van hun zoon. Maar ik vond dit ook passend, omdat Van Gogh zich voor dit onderwerp liet inspireren door de Japanse prentkunst (Ukiyo-e). De website van het Van Gogh Museum zegt hierover: “ Voor het onderwerp, de scherpe omlijningen en de plaatsing van de boom in het beeldvlak liet Van Gogh zich inspireren door de Japanse prentkunst. Als ik zoek naar “kenmerken Japanse prentkunst “ kom ik de volgende kenmerken tegen: onderwerpen uit de natuur zoals dieren, insecten en planten, asymmetrie in de compositie waardoor het onderwerp niet in het midden moest staan, tweedimensionaal, effen achtergrond, geen centraal verdwijnpunt in het perspectief, veel versiering, geen schaduwen, eenvoudig kleurpalet, veel Japanse motieven. Deze kenmerken kunnen we inderdaad terugzien in het schilderij Amandelbloesem.

Het mooie vind ik ook dat het begrip Ukiyo (van oorsprong boeddhistisch) vroeger stond voor het vergankelijke, vluchtige karakter van de werkelijkheid en steeds meer de betekenis kreeg van durf te leven, pluk de dag. En zeker nu we geconfronteerd worden met onze vergankelijkheid door Covid-19 en de toekomst onzeker is, blijkt weer hoe belangrijk het is om bij de dag te leven en te genieten van de kleine dingen.

Kijk voor meer informatie en inspiratie op: Naoko Abe: Sakura. Hoe een Engelsman de Japanse kersenbloesem redde. ( The Sakura Obsession ). Vert. Fred Hendriks. Thomas Rap, 432 blz. Artikel uit NRC.next Kersenbloesem als ideologie: red. Jeroen van der Kris https://tokyo.nl/japan/japanse-kersenbloesem/#sakura-festivals

Kunstwerk: Amandelbloesem (1890) van Vincent van Gogh ©Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)